شاید به عنوان یک نویسنده یا یک خواننده کتاب در موقعیتی قرار گیریم که از ما خواسته شده است یک کتاب یا یک رمان را نقد و بررسی کنیم. چکونه یک رمان را نقد کنیم؟ آیا اطلاعی از چند و چون و نحوه نقد یک کتاب داریم؟ برای نقد یک کتاب یا رمان چه مسالی را باید در نظر بگیریم و چه مسائلی را نباید مورد توجه قرار دهیم؟ در این مطلب سعی شده است تا به ذکر مهمترین اصول نقد و بررسی یک کتاب یا رمان بپردازیم. با وب سایت چاپ کتاب نارون دانش همراه باشید.
بیشتر بخوانید: هفت رمان برتر جهان به انتخاب روزنامه گاردین
بیشتر بخوانید: چگونه کتاب بخوانیم تا فراموش نکنیم؟
چگونه یک رمان را نقد کنیم؟
هنگامی که از شما درخواست نقد (Critique) یک رمان یا کتاب شده است باید به یک مساله مهم و تخصصی توجه داشته باشید: نوشتن نقد و مرور (Review) کردن کتاب دو مفهوم متفاوت از همدیگر هستند. اما دو کلمه نقد و مرور چه تفاوتی بایکدیگر دارند؟
مرور کتاب (A book review) معمولاً با هدف خلاصه‌سازی انجام میشود تا در نتیجه خوانندگان را با خلاصه کتاب آشنا نمایند.
نقد کتاب (A book critique) معمولاً با نیت تحلیل وکیفیت و ارزشیابی یک کتاب انجام میشود.
تا آنجاییکه بسیاری از متخصصان نیز اذعان می‌کنند که خواندن بهترین روش برای کسب دانش است، اساتید بر این اساس به دانشجویان نگارش نقد یک کتاب را در دوره آموزش الزام می‌کنند. زیرا چنین تکالیفی عملکردهای مغز و تفکر انتقادی را توسعه میدهد، منجر به تشویق برای خواندن کتاب میشود و کمک می‌کند تا افراد بتوانند دیدگاه‌های مختص به خود را از محصولات ادبی پرورش دهند.
نگارش یک نقد به این دلیل است که آیا داستان یا یک کتاب ارزش خواندن دارد و دلیل آن چیست. به عبارت بهتر، نقد یک کتاب باید به این نکات توجه داشته باشد:
هدف اصلی کتاب چیست؟
سبک نگارش کتاب چیست؟
انعکاسی از نظرات و مفرضات بررسی کننده را ارایه کند.
چگونه یک رمان را نقد کنیم؟ نحوه نوشتن نقد کتاب
نگارش نقد ساختار خاص خود را دارد که در زیر آمده است:
۱- مقدمه
در این قسمت باید رمان یا کتاب معرفی شود و همچنین نویسنده آن نیز باید معارفه گردد.
هدف کتاب مطرح شود.
ایده‌های اصلی نویسنده کتاب خلاصه و جمع‌بندی شود.
اینکه چرا می‌خواهید به نقد و بررسی آن بپردازید (در حقیقت بیان مساله).
۲- بدنه اصلی
خلاصه کوتاهی از کتاب را ارایه کنید.
۳ تا ۵ نکته مطرح سازید که چرایی نقد و بررسی این کتاب را روشن سازد (در حقیقت بیان مساله را که در بخش مقدمه مطرح نموده‌اید حمایت کند).
این ۳ تا ۵ نکته را با ذکر بخش‌هایی از کتاب مستندسازی کنید. برای مثال، اگر نقطه قوت و یا ایرادی را به عنوان نکته اول ذکر کردید، به سراغ یک بخش قوی یا ضعیف کتاب رفته و آن را مطرح نمایید تا مستندسازی شود.
بر روی آنها بحث کنید و نقد را وارد سازید.
۳- پایان و نتیجه‌گیری
ـ نکات مطرح شده خود را خلاصه کنید
ـ چرایی نقد روی کتاب مذکور را مجدداً بیان کنید.
ـ توصیه‌ها و راهکارهای خود را مطرح سازید.
قبل از نوشتن نقد به این نکات توجه داشته باشید:
۱- رمان را بخوانید و از نکات مهم آن نت برداری کنید.
۲- درحال خواندن کتابف خلاصه برداری کوتاهی از هر بخش آن انجام دهید.
۳- هدف اصلی مولف از نگارش کتاب را تشخیص دهید.
۴- برخی از نظراتی که درباره داستان ارایه شده را بخوانید. قطعاً خواندن نظرات دیگران درباره آن کتاب ایده‌های بکری به شما خواهد داد.
۵- از اظهارنظراتی که درباره رمان شده است نت برداری کنید.
۶- هدف و چرایی نقد خود را شکل دهی کنید.
۷- مطمئن شوید که هدف و چرایی نقدتان کپی برداری شده از نظرات سایر منتقدان و خوانندگان نباشد.
۸- ۳ تا ۵ نکته اساسی را که آنها واقعاً نقد خود شما نسبت به کتاب یا رمان است را یادداشت کنید.
۹- شواهدی مرتبط از داخل کتاب با ۳ تا ۵ نکته مطرح نموده خود پیدا کنید.
اکنون میتوان گفت دید خوبی نسبت به نگارش نقد و ساختارهای اصلی آن پیدا نموده‌اید و میتوانید نگارش نقد را شروع کنید.
بیشتر بخوانید: ۷ رمز موفقیت در نگارش کتاب غیرداستانی را بشناسید
الف) مقدمه
ساده ترین بخش نگارش، نگارش یک مقدمه شامل اطلاعات اساسی در مورد یک کتاب است: نویسنده، عنوان و ایده های اصلی آن. همچنین، هدف نگارش نقد و عکس العمل خود را در مورد رمان ارائه را نشان دهید: عکس العمل خود نسبت به رمان همان بیان مساله و چرایی نقد شما خواهد بود.
با تمام آنچه گفته شد، بخش مقدمه شما ممکن است به شرح زیر باشد:
جمله ۱: نویسنده کتاب + عنوان آن + ایده اصلی. هدفمند باشید و از افعالی که معمولاً در بحث ارزشیابی از آنها استفاده میشود، استفاده کنید.
جمله ۲: خلاصه کتاب + هدف آن (استدلال کلیدی). آن را خنثی نگه دارید و سعی کنید از جزئیات خاص خودداری کنید.
جمله ۳: جمله ای مختصر از ارزیابی شما. تز یا برداشت شما (نقد) شما از کتاب آخرین جمله شماست که می‌تواند مثبت باشد یا مفی.
بسته به یک اثر ادبی که شما از آن انتقاد می کنید ، مقال مقاله ممکن است ۱-۲ جمله یا … ۱-۳ پاراگراف باشد.
ب) بدنه گزارش نقد
برای تعداد پاراگراف هایی که باید در بدنه بنویسید هیچ قانون سختگیرانه‌ای وجود ندارد. حجم آن بستگی به رمانی دارد که باید ارزیابی کنید. ولی با توجه به موارد و نمونه‌ای مختلف میتوان گفت که نقد شما شامل سه پاراگراف خواهد بود.
نکات زیر را در نگارش بدنه اصلی نقد در نظر بگیرید:
ـ ساختار. بسته به رویکرد خودتان، شما می توانید پاراگراف ها را بر اساس، نقاط قوت در مقابل نقاط ضعف یا موضوع تنظیم کنید. به یاد داشته باشید که هدف از کار شما صرفاً انتقاد از کتاب به صورت منفی نیست بلکه این نکته را نیز برجسته کنید که نویسنده آن چه نقاط قوتی داشته است.
ـ فنون و سبک نگارش. هنگام ارزیابی یک رمان، یادآوری این نکات را فراموش نکنید. مثلاً مطرح نمایید که آیا نویسنده از گزینه‌های سبک نگارش بر اساس موضوع کتاب استفاده موثری برده است یا خیر.
ـ شواهد. توصیف کنید که چه نوع استدلالی نویسنده استفاده کرده است. آیا آنها منطقی و مناسب بودند؟ فراموش نکنید که شواهدی واقعی از محتوای رمان یا کتاب برای نقد خود ارایه دهید.
میزان کاربردی بودن. در مورد آنچه که این رمان به درک موضوع خود می افزاید بحث کنید. آیا در کل مفید است؟ آیا ایده های خود را به روش های اصلی و جذاب ارائه می دهد؟ چگونه مفاهیم اصلی جامعه را در نظر می گیرد؟
مثالها. شما باید با ذکر مثالهایی از نقد خود حمایت کنید. به عنوان مثال، شما نمی توانید به سادگی بنویسید که یک رمان کسل کننده است، بلکه یک نقل قول را به عنوان مدرک ارائه می دهید و توضیح می دهید که چرا برای شما جذاب نیست.
ج)نتیجه گیری و پایان
بخش پایانی نقد شما، این پاراگراف است که در آن شما داوری ها را خلاصه می‌کنید، و همچنین توصیه‌های خود را در مورد یک کتاب ارائه می دهید.
به سؤالات زیر پاسخ دهید:
آیا با نویسنده موافق هستید؟ چرا بله و چرا نه؟
نظر کلی در مورد این رمان چیست؟
خاص باشید. توجه خوانندگان را به اهمیت یک اثر ادبی که از آن نقد کرده اید جلب کنید؛ روی نقاط قوت و ضعف آن متمرکز شوید و آنچه را که فکر می کنید دلیل موفقیت نهایی آن است، بیان کنید.
